Hoe motiveer je leerlingen?

In het onderwijs willen we leerlingen, studenten en deelnemers kennis en vaardigheden aanleren die zij de rest van hun leven kunnen toepassen. Maar hoe zorg je ervoor dat studenten gemotiveerd raken (en blijven) om te leren? Hoe blijven we de studenten prikkelen? Gisteren, op de Mbo Onderzoeksdag, gaf Miriam Cents, onderzoeker en onderwijskundige van het Graafschap College hiervoor in haar workshop Back tot Basics een aantal goede tips die gebaseerd zijn op onderzoek.

Waarom is motivatie zo belangrijk?

Gebrek aan motivatie heeft volgens verschillende onderzoeken negatieve consequenties. Het leidt tot een lagere betrokkenheid, waardoor de kans op vroegtijdig schoolverlaten groter is. Gevolgen daarvan kunnen werkeloosheid en, in extreme gevallen, criminaliteit zijn. Aan de andere kant leidt motivatie juist tot meer plezier, meer inzet en betere prestaties.

Wat moet je niet doen?

In de workshop werd ons gevraagd terug te denken aan de tijd dat wij op school zaten. Wat deden docenten toen wat ons demotiveerde? Dit kwam voorbij:

–    Zeggen dat het makkelijk is (terwijl jij dat niet vindt)
–    Geen verwachtingen hebben (‘deze leerlingen kunnen niet zoveel’)
–    Niet openstaan voor feedback
–    Een toets geven waarbij je het gevoel hebt totaal niet voorbereid te zijn door de docent
–    Verkeerde complimenten geven (‘jij moet dat snappen, want jij komt van de havo’)

Dit zijn misschien extreme voorbeelden, maar ook in heel subtiele vorm kunnen deze gedragingen ervoor zorgen dat leerlingen gedemotiveerd raken.

Hoe kun je leerlingen dan wel motiveren?

De motor van motivatie is het tegemoet komen aan de drie basisbehoeften van leerlingen: autonomie, competentie en relatie. Deze basisbehoeften zijn door Luc Stevens geformuleerd als voorwaarden om goed te kunnen leren en worden vaak in een driehoek gevisualiseerd, omdat ze met elkaar in verbinding staan en elkaar versterken.

Autonomie betekent dat een leerling zelfstandig kan zijn, en zichzelf. Hij hoeft niet altijd onafhankelijk zijn, maar dat moet dan wel zijn eigen keuze zijn. Competentie draait om iets kunnen en daardoor succes ervaren. Bij Relatie gaat het om verbondenheid voelen, een warme band hebben.

Ieder mens heeft behoefte aan autonomie, competentie en relatie, al kan dat wel in meer of mindere mate het geval zijn. Als je als docent deze basisbehoeften aanspreekt, dan spreek je de intrinsieke motivatie van de leerling aan. Hij zal zo actief mee gaan denken in zijn eigen leerproces en dingen willen, in plaats van moeten, leren.

Vijf tips

Omdat autonomie-ondersteunend lesgeven vaak als het moeilijkst wordt ervaren, richt Miriam Cents zich op deze behoefte. Ze onderzoekt binnen het Zorg-en-Welzijnteam van haar school of het mogelijk is om door middel van een interventie de ondersteuning van autonomie in het onderwijs te verhogen. Ze gebruikt hierbij tips die onderzoekers uit Gent geformuleerd hebben, en die iedere docent kunnen helpen, om de autonomie te bevorderen en daarmee de motivatie van je leerlingen te verhogen:

1.    Inspraak geven en betrekken:
Betrek je leerlingen bij de les en geef hen inspraak. Bijvoorbeeld door stellingen voor te leggen en leerlingen daar hun mening over te laten geven.
2.    Keuzevrijheid bieden:
Laat leerlingen (mee)beslissen waar de les over gaat, of over de volgorde waarin je onderwerpen bespreekt. Geef aan de andere kant niet te veel keuze, want dat kan weer leiden tot keuzestress.
3.    Zinvolle uitleg:
Leg uit waarom je bepaalde onderwerpen behandelt of waarom leerlingen een opdracht moeten doen. Leg hierbij vooral ook de link met de beroepspraktijk: waarom heeft de leerling dit nodig voor zijn beroep?
4.    Uitnodigend taalgebruik:
Gebruik minder ‘moeten’, maar meer ‘kunnen’.
5.    Empathie tonen:
Leef je in in de leerling en toon dat ook expliciet (‘ik begrijp dat je het druk hebt’).

Natuurlijk zijn dit slechts tips en niet hét recept om de motivatie te verhogen. Ik zou zeggen: denk ook eens terug aan je eigen docenten van vroeger: wat deden zij wat jou wel en niet motiveerde?

Meer lezen?

Beschrijving van de workshop Back tot Basics van Miram Cents

Onderzoeksartikelen van o.a. Aelterman van Universiteit Gent over autonomie en de zelfdeterminatietheorie

Onderzoeksartikel van Su en Reeve over het ondersteunen van autonomie

Onderzoeksartikel van Cheon en Reeve over het verminderen van een gebrek aan motivatie

En in het boek Effectief leren van Sebo Ebbens en Simon Ettekoven vind je passende voorbeelden van lessituaties bij elke basisbehoefte