Hoe motiveer je passieve leerlingen?

In elke groep kom je ze wel tegen: ongemotiveerde leerlingen. Jan Westenbroek haalt het in zijn blog Waarom wil de Nederlandse scholier in de 21ste eeuw niet leren al aan: vaak lijdt de motivatie eronder als een les niet aansluit bij het niveau en de interesses van scholieren. Maar ook de hersenontwikkeling van een jongere speelt een grote rol. De hersenen maken verschillende fasen door en in de puberteit zijn de hersenen als het ware nog niet klaar voor de motivatie die nodig is voor school.

Hersenen
Veel jongeren zijn in deze periode nog niet bezig met de consequenties van ongemotiveerd gedrag. De link met wat je nu leert en wat je ermee in de toekomst kan, wordt in de hersenen nog niet gelegd. Dus wat doen sommige pubers? Dingen verzinnen om met zo weinig mogelijk moeite een voldoende te halen en over te gaan. Met een magere zes zijn ze tevreden. Aan het einde van het jaar nog even keihard werken en een paar nachten doorhalen en ze halen het nog nèt. Alleen is er geen tijd geweest om het geleerde goed te verwerken. De stof is niet ‘doorleefd’ en blijft niet hangen. Later in het proces gaat het dan alsnog mis. In het jaar daarop worstelen ze zich door hoofdstuk 7 van boek 3. Ze snappen er niets van, omdat de twee boeken die eraan vooraf gingen niet begrepen zijn. De lesstof stapelt zich op. En ze doubleren alsnog of verlaten de school.

Positieve invloed
Gelukkig kun je als docent in deze fase wel degelijk positieve invloed op de motivatie uitoefenen. Hieronder enkele tips van Tijl Koenderink (zie ook blog Verbind je lesstof aan iets dat leerlingen belangrijk vinden).

Duidelijk zijn
Leerlingen zijn gebaat bij duidelijkheid. Bied dus overzicht en vertel je leerling: ‘Ik verwacht van jou dit jaar…’. Besef dat een leerling pas een probleem heeft als hij negatieve consequenties ervaart. Motivatie kun je opwekken door hele duidelijke regels te stellen plus straf als de regels overtreden worden. Dit klinkt misschien saai en streng, maar wanneer er geen consequenties zijn, is het dus geen regel. De leerling neemt je al snel niet meer serieus. Een halve punt per dag te laat eraf als een werkstuk niet op de afgesproken datum wordt ingeleverd, werkt wèl. Een ‘warme’ begeleiding hierbij is wel belangrijk. Respecteer dat er in deze fase van hersenontwikkeling nu eenmaal vaak sprake is van kortetermijndenken.

Meer verantwoordelijkheid geven
Leerlingen zijn in deze periode gevoelig voor een stukje autonomie. Om de motivatie op te schroeven kun je het ‘boven-de-8-systeem’ invoeren. Scoort de leerling een cijfer 8 of hoger, kun je ze een extra uitdaging geven. Bijvoorbeeld de leerling zelf een plan laten aandienen voor een interessante opdracht. Houd wel de grenzen in de gaten. De leuke opdracht moet bijvoorbeeld niet bovenop het normale werk gedaan worden, maar in plaats van. Als een leerling iets voor zichzelf mag doen, op zijn eigen niveau, iets waar hij lol in heeft, motiveert dat enorm. Soms zet een leerling alleen al dat stapje harder doordat hij weet dat het ‘boven de 8-systeem’ bestaat.

Hiatentest
Laat elke leerling een hiatentest doen om te kijken of er iets ontbreekt in het niveau van de leerling. Doe dit wel direct aan het begin van het jaar, anders heeft het geen zin. Nu kun je de hiaten nog opsporen en oplossen met behulp van bijvoorbeeld een bijlesinstituut. Later in het jaar kan dit niet meer en is de achterstand te groot geworden.