De wijze waarop scholen in het mbo omgaan met intensivering van het onderwijs leidt tot tweespalt. Zoals er vroeger in de koude oorlog sprake was van vreedzame co-existentie van twee systemen, zo lijkt dat ook nu in het mbo te spelen. Ik vergelijk het maar met kapitalisme versus communisme. Dat was de tegenstelling toen en lijkt de tegenstelling nu. Hoe scholen omgaan met die intensivering van het onderwijs is grosso modo in te delen als ondernemingsgezindheid van opleidingen versus de centrale aansturing van het politbureau dat CvB heet. Een verkenning van het front. Dit is het eerste van drie reportages over deze Koude oorlog.
Intensivering
In mijn dagelijkse werk ben ik bezig om in kaart te brengen welke onderwijsontwikkelingen er spelen in het middelbaar beroepsonderwijs. Een van de leukste onderwerpen is de zogenaamde intensivering van het onderwijs. Aan het front wordt dit ook wel de ophokplicht genoemd: extra uren onderwijstijd om zo te komen tot een hogere kwaliteit van het onderwijs. De minister van OC&W heeft bedongen dat scholen meer begeleide onderwijstijd (BOT) moeten realiseren. De norm staat op 1000 uur begeleide onderwijstijd in het eerste leerjaar van een opleiding. Meer lesuren houdt in meer docenten die bezig zijn om onze studenten dingen bij te brengen. Dat zou je denken… Maar ik denk dat veel studenten bot gaan vangen.
Inmiddels 10 roc’s bevraagd
Om in kaart te brengen hoe scholen omgaan met de intensivering, maak ik een ronde langs een groot aantal ROC’s. Er zijn scholen waar aparte functionarissen zijn benoemd om de eisen rondom intensivering in te vullen. Met hen ga ik in gesprek over de volgende vragen:
- Wat zijn gevolgen als de intensivering wordt doorgevoerd in de termen van extra BOT?
- Welke ideeën zijn om intensivering in te vullen?
- Hoe wordt de intensivering betaald?
- Hoe wordt de effectiviteit gemeten
Op het moment van schrijven, heb ik tien roc’s bevraagd.
Impact intensivering
Hier een greep uit de gevolgen van de intensivering wanneer een school ervoor zou kiezen om de intensivering volledig door te belasten in extra onderwijstijd.
- Een aantal scholen heeft becijferd dat de begeleide onderwijstijd met soms meer dan 20% toeneemt. Dat percentage geldt dan op jaarbasis met ingang van 2014/2015 afgezet tegen de huidige urentabel. Dit percentage geldt dan voor de BOL
- Wanneer de intensivering (op een school van een omvang van ongeveer 10.000 studenten) volledig zou worden doorgevoerd, dan zou dat leiden in het 1e jaar tot een inzet van 27-30 fte extra inzet. Dat loopt daarna nog sterk op tot 61 – 65 fte in 2018-2019. Dat geldt dus als de school dus niets anders doet dan de extra uren als lestijd invullen.
- Enorm beslag op ruimte/lokalen. Dat leidt tot een bezettingsgraad van 80% van de lokalen, met lessen tot 18u.
- PC lokalen worden opgeofferd om ruimte te scheppen voor leslokalen. Studenten worden zo verplicht om hun eigen device mee naar school te nemen (BYOD).
- Examens worden vaker buiten reguliere lestijden gepland.
- Gedeelde lokalen onder docenten (dus geen eigen lokalen meer).
Rekenwonder
U hoeft geen rekenvaardigheid op 2F te bezitten om te snappen dat geen enkele school over de volle breedte ervoor zal kiezen om BOT geheel door te voeren. Dat wordt onbetaalbaar. De Hollandse handelsgeest komt uit de fles en zorgt voor een keur aan opties om de intensivering anders in te vullen dan met alleen maar extra lessen. Deze ideeën, de wijze waarop de strijd wordt ingevuld, laat ik nu voor wat ze zijn en kom daar als het onderzoek in een later stadium is, op terug.
Het oorlogsfront
Het front wordt gevormd door twee grote, tegengestelde systemen:
- Centrale aansturing om de gevolgen van het niet voldoen aan de eisen van de urennorm op voorhand tegen te gaan
- Vrijheid per ondernemingsgezinde opleiding om te bekijken of ze kunnen afwijken van de verplichte urennorm van 1000 lesuren.
Bij de centrale aansturing lijkt onderdrukking of angst het leidsmotief. Bij de ondernemers lijkt kwaliteit het leidsmotief.
Communisten en intensivering
Hoe ziet de centrale aansturing eruit? Vanuit een centrale agenda worden door het (partij)bestuur de kaders voor het onderwijs voor de hele school gedicteerd. Iedereen, elke opleiding, elke docent moet aan de urennorm voldoen. Dit moet door elke opleiding tot in de kleinste details geborgd worden. Want stel je voor dat het elitekorps van het onderwijs, de Inspectie, langskomt om te controleren of je aan de urennorm voldoet. De angst voor de gevolgen is bij deze communisten het leidsmotief. Wat doet de inspectie wanneer examenresultaten tegenvallen en daarmee de kwaliteit van het onderwijs ter discussie zou komen? Zolang je aan de eisen voldoet van de urennorm zit je voor een groot deel veilig. Onzin lijkt mij: het gaat om kwaliteit. Kwaliteit zit niet in het aantal uren, het gaat erom wat je met die uren doet.
Kapitalisten en intensivering
Hoe ziet die vrijheid eruit? Vrijheid is een relatief begrip. Vrijheid houdt op waar de vrijheid van een ander begint. Kortom: hier gaat het om het maken van keuzes binnen bepaalde kaders. Er zijn scholen waar opleidingen zelf kunnen kiezen of ze willen afwijken van de urennorm. Dat geldt dan echter alleen voor die opleidingen die aan de eisen voldoen: voldoende kwaliteit, goede examenresultaten en tevreden medewerkers en studenten. Alleen onder die voorwaarden mag een opleiding binnen die kapitalistisch ingestelde scholen voorstellen indienen om af te wijken van de norm. Pas na goedkeuring door de opleidingsdirectie en instemming van de deelnemersraad (studentenraad) kan deze afwijking worden doorgevoerd. Aan het CvB dan nog wel even de taak om in elk jaarverslag te verantwoorden waarom een opleiding afwijkt van de norm. Maar goed: op deze manier kunnen opleidingen zelf als ondernemer gaan voor de winst: een opleiding met een eigen smoel. Wanneer de inspectie langskomt, moeten alle documenten klaarliggen en mag er niets missen in de onderbouwing en moet alles aan de regels voldoen. Het is net echt ondernemen…
Wie heeft er gelijk?
Net als in de Koude oorlog gaat het om twee ideologieën. Wie heeft er nu gelijk? In de wereldgeschiedenis is het communisme van het toneel verdwenen. Zonder te willen impliceren dat ook hier de lijn van de rode rakkers gedoemd is te mislukken, plaats ik wel mijn vraagtekens bij deze werkwijze. Het getuigt niet van veel vertrouwen in de kwaliteit van de eigen organisatie wanneer alles centraal wordt aangestuurd en iedereen aan dezelfde eisen moet voldoen. Evenmin getuigt het van vertrouwen in een traject van professionalisering van de organisatie om zo te komen tot een hogere kwaliteit. Komt kwaliteit niet juist naar voren door verschillen te creëren en te benoemen? De urennorm is geen doel op zich maar is een middel om kwaliteit van het onderwijs te verhogen. Ik weet zeker dat er ook andere middelen zijn om die kwaliteit te verbeteren. Schot voor de boeg: doorlopende leerlijn vmbo-mbo in een regionaal perspectief waarin dubbelingen in opleidingsprogramma’s eruit zijn gehaald. Maar dat past niet in het communisme…
En de kapitalisten? Het kapitalisme heeft zeer zeker ook zijn uitwassen. Door iedereen de vrije hand te geven neem je natuurlijk ook risico’s. Het maakt het heel erg moeilijk om als school een duidelijke signatuur te creëren in de directe omgeving. Daarnaast kan vrijheid voor teams leiden tot lange discussies omdat iedereen zijn eigen ideeën heeft. Wanneer je 1000 bloemen laat bloeien wil dat niet zeggen dat er een mooi boeket uit komt. Kortom: over de twee stromingen valt genoeg te zeggen. Het grote verschil is dat de ene uitgaat van het collectief waaraan iedereen moet meedoen en de ander van de vrijheid van het individu. Net als bij communisme en kapitalisme.
Over de middelen waarmee de roden en de blauwen hun doelen willen bereiken volgende week meer.
Vraag, die beoogde kwaliteit is bedoelt voor het bedrijfsleven, de beter en dus professioneler kunnende studenten of het aanzien van Nederland?
Zijn de docenten zich bewust dat zij de spil zijn die de studenten moeten voorleven en richting ?
Kwaliteit is vooral bedoeld voor een betere prestatie van de studenten als beginnend beroepsbeoefenaar. Dat zou uiteindelijk moeten bijdragen aan een betere (economische) concurrentiepositie van het land. Mijn inschatting is dat vele docenten zich realiseren dat zij een sleutelrol spelen. Evenzogoed zullen ze zien dat zij op een aantal scholen nauwelijks invloed hebben op de keuzes. Daar waar kwaliteit als uitgangspunt wordt genomen, hebben docenten veel meer rechtstreekse invloed en zie je dat hier stapsgewijs aan gewerkt wordt. Bijvoorbeeld via HR-afdelingen die docenten individueel en voor teams opleidingen aanreiken om zelf een curriculum te leren invullen. Hier kom ik op terug, omdat het één van de kenmerkende verschillen is tussen de communisten en kapitalisten.
Hallo Ricardo,
Goede poging om e.e.a. In kaart te brengen. Echter bij een aantal punten ben je volgens mij niet helemaal vanuit de juiste basis gestart. Zoals bij het afwijken van de norm dat is een landelijke regel, niet een CvB besluit.
Hallo Rico. Het klopt natuurlijk helemaal dat het een landelijke norm is. Hoe een school ermee om gaat is m.i. wel een CvB-besluit. Mogen opleidingen afwijken wanneer alles op orde is of moeten alle opleidingen aan de urennorm voldoen ongeacht de kwaliteitsaspecten? Dat is de tegenstelling volgens mij. Wanneer een onderwijsteam de vrijheid krijgt om af te wijken, kan dat alleen maar als het CvB besloten heeft de OT’s deze ruimte te geven. Of zie jij dat anders?