Een paar standaard diploma’s: vmbo kader, havo of vwo… Kleine hokjes waar we al onze leerlingen in stoppen. Het idee stamt nog uit de tijd van de industriële revolutie, de tijd van standaardisatie. De tijd waarin we leerlingen wilden opleiden voor standaard fabriekswerk. Leerlingen rollen nu nog steeds aan het einde van hun leerperiode in leeftijdsgroepen van de lopende band af. De onderwijsfabriek van tegenwoordig heeft een tiental verschillende lopende banden (zoals vmbo kader of havo), maar daar houdt het wel mee op. Gestandaardiseerd en efficiënt. Maar elk kind is toch verschillend? Ken Robinson, een Britse onderwijsgoeroe, zet dit mooi uiteen in lezingen met treffende animaties (specifiek vanaf 6:30):
Tegenargumenten in de categorie Organisatorisch
Een idee dat al zo oud is, laten we moeilijk los. Het voorstel van een Sander Dekker voor een maatwerkdiploma, waarbij leerlingen bij bepaalde vakken op een hoger niveau examen mogen doen, wordt dan ook lang niet door iedereen met gejuich ontvangen. De grootste bezwaren vallen in de categorie Organisatorisch. Ja, met een hoofdletter O, want zo belangrijk worden deze argumenten vaak gemaakt. Als bij een maatwerkdiploma leerlingen vakken op verschillende niveaus mogen volgen, hoe moeten we dan ooit de roostering rond krijgen? En hoe moet het vervolgonderwijs gaan bepalen welke leerlingen toegelaten mogen worden tot een bepaalde opleiding?
Kijk op de wereld
Ik zeg niet dat deze tegenargumenten waardeloos zijn. Ik denk wel dat we ons er soms te veel door laten beperken. Zoals altijd geven we die argumenten vanuit onze huidige situatie, onze huidige visie en kijk op de wereld. Maar wat nu als we eens proberen in de toekomst te kijken zónder al die bezwaren? Onze huidige onderwijsbril afzetten en puur kijken naar de mogelijkheden?
Diversiteit
Dan is het eigenlijk heel logisch dat leerlingen laten zien wat zij kunnen, op welk niveau dan ook, en daarop beoordeeld worden. En dat ze in het ene vak nu eenmaal beter kunnen zijn dan in het andere. Met een maatwerkdiploma doe je daar recht aan. Je creëert daar inderdaad een grote diversiteit aan diploma’s mee. Maar past dat juist niet bij de diversiteit onder leerlingen?
Voor het vervolgonderwijs ook niet nadelig: zij weten nog steeds net zo goed, of misschien wel beter, wat voor vlees ze in de kuip hebben. De specifieke kwaliteiten van hun aanstaande studenten zijn nu zichtbaar. En waar een mbo-opleiding nu de eis stelt dat de student een afgeronde vmbo-opleiding heeft, kan dan specifieker geëist worden welke vakken op welk niveau nodig zijn. Bij de hbo-opleiding Verpleegkunde kan bijvoorbeeld gesteld worden dat Biologie en Wiskunde minimaal op havoniveau afgerond zijn.
En voor wie dit zelfs nog een beetje te standaard is: je kunt de eisen qua opleiding ook loslaten en door middel van een instaptoets bepalen wie mag instromen.
Het begin is er al
In het huidige onderwijs bieden we al steeds meer maatwerk. In het basisonderwijs kan een kind dat voor Taal in een groepje voor verlengde instructie zit, voor Rekenen extra uitdagende taken krijgen. En ook in het beroepsonderwijs komt steeds meer vraag naar adaptief lesmateriaal. Hoewel dit zich nu alleen nog beperkt tot de lessen (en niet het diploma), kunnen we dus stellen dat het begin er is.
Het maatwerkdiploma: een goed idee
Het idee van een maatwerkdiploma past beter bij de huidige tijd. En daar zijn onze lezers het mee eens. Uit onze poll blijkt dat 4 op de 5 docenten het maatwerkdiploma een goed idee te vinden:
Zoals iemand opmerkte: “Logisch toch”
Het maatwerk is er al sinds de oprichting van de moedermavo in 1975. Ga internet maar af. Velen hebben na diploma mavo of havo extra certificaten van een hoger onderwijsniveau. Alleen het civiel effect ontbreekt. Je kunt het na een 10 jaar niet meer verzilveren.
Wanneer je zakte voor vwo kreeg je in die tijd voor een voldoende cijfer certificaten uitgereikt. Er zijn ook veel volwassenen die net op een punt zijn gezakt voor vwo maar daarvoor in de plaats soms drie havo certificaten konden inbrengen. Die schotten tussen de niveaus zijn een probleem.