Eind vorig jaar liep de cursus Timemanagement voor studenten die de universiteit van Utrecht het eerste semester organiseerde al helemaal vol. Zowel eerste- als ouderejaars kwamen er op af.
Plannen is een zogenaamde metacognitieve vaardigheid: wat wil je doen, wanneer, hoeveel tijd wil je eraan besteden? En je er vervolgens aan houden. Blijkbaar is er onder studenten behoefte aan het ontwikkelen van deze vaardigheid. Niet zo verwonderlijk als je bedenkt dat studievertraging best veel geld kost. Leren plannen is zo bezien dus wel een goede investering. Metacognitieve vaardigheden, dat wil zeggen kennis en vaardigheden om je eigen denken en je eigen leren te controleren en aan te sturen, is zelfs een betere voorspeller voor succes dan intelligentie. Marcel Veenman heeft hierover in 2013 een interessante keynote gegeven in München. Zelfregulering heeft ook een plek gekregen in de 21st century skills zoals SLO ze ziet. Overigens veel eerder (1992) al heeft Vermunt in zijn proefschrift gewezen op het belang van oriënteren en plannen in het leerproces. Hetzelfde geldt voor evalueren van en reflecteren op het leerproces.
Aandacht
Toch krijgen deze vaardigheden in de dagelijkse onderwijspraktijk niet de aandacht die ze mijns inziens verdienen. ‘Kost te veel tijd’, hoor ik vaak of ‘Kunnen ze toch niet.’ Op pabo’s verviel (vervalt?) men daarentegen weer in het andere uiterste: leraren-in-opleiding moesten bijvoorbeeld reflecteren tot ze erbij neervielen. Geen wonder dat het ze is gaan tegenstaan, zou ik zeggen. Ik kan het ze niet kwalijk nemen maar helpen doet het allemaal niet.
Impulscontrole
Plannen kun je namelijk leren. Ook pubers zijn best in staat om na enige oefening een realistische planning te maken met de juiste prioriteiten. Probleem bij pubers – en overigens niet alleen bij hen – is dat ze zich vervolgens niet aan die planning houden. Dat heeft te maken met de ontwikkeling van de prefrontale cortex. Die is nog lang niet zover. Pubers geven veelal voorrang aan beloning op de korte termijn. Hun impulscontrole is namelijk nog volop in ontwikkeling. Dat kun je ze niet verwijten natuurlijk. Beloning op de langere termijn ligt zover in de toekomst dat die doelstelling van minder waarde wordt gevonden. Dit wordt ook wel het kortingsprincipe genoemd. Tja, en dan is vaak voor velen de verleiding te groot om aan de impuls afdoende weerstand te bieden. Met de bekende gevolgen.
Bewustwording kan tezamen met wat ‘ouderwetse’ conditionering de impulscontrole wel degelijk versterken. Belonen van gewenst gedrag werkt nu eenmaal. Ook bij kinderen met ADHD. Het is ondermeer daarom dat Edu’Actief in zijn nieuwe methodes voor het beroepsonderwijs gericht aandacht besteedt aan de ontwikkeling van de metacognitieve vaardigheden. Immers, wat je aandacht geeft, groeit. Het leerdoel is in dit geval namelijk niet alleen de leerlingen te leren plannen maar vooral ook het versterken van de impulscontrole. Alleen die combinatie zet zoden aan de dijk.
Geef een antwoord