Voorpaginanieuws en vette krantenkop (Stentor, 23 april 2024): “Praktijkonderwijs waarschuwt voor daling van aanmeldingen leerlingen”. Verderop in de krant is sprake van een noodkreet vanuit het Praktijkonderwijs. Wij vroegen Helma Klein Nagelvoort – Ernst (docentenopleider en trainer) naar haar mening. Wie slaakt een noodkreet en wie wordt daarmee gewaarschuwd?
Noodkreet
Een noodkreet vanuit het onderwijs is heel begrijpelijk. Er zijn onmiskenbare signalen dat het niet goed gaat met het onderwijs. Dalende resultaten op belangrijke algemene vakken, onvoldoende opbrengst ook voor burgerschapsonderwijs en voor LOB, toenemende ongelijkheid tussen leerlingen en scholen, lerarentekort, hoge werkdruk. Vooral leerlingen uit lagere sociaaleconomische milieus hebben minder onderwijskansen. Het zijn fundamentele knelpunten, die het praktijkonderwijs en net zo goed het vso en vmbo het meeste raken.
Even de feiten op een rij: Landelijk keldert in het praktijkonderwijs het aantal aanmeldingen komend schooljaar met 14/15%. Reden van de opvallende daling van leerlingaantallen in het praktijkonderwijs zijn volgens de krantartikelen tweeledig:
- Kansrijk adviseren
- De doorstroomtoets
Dit zijn twee onderwijsinnovaties. Met studies over onderwijsvernieuwing is wat bijzonders aan de hand zegt Verbiest (2021). “Waar de innovatie-geschiedenis van andere sectoren, neem de gezondheidszorg, beschreven kan worden in opbrengsten als een langere levensduur, een groeiende kans op genezing van voorheen dodelijke ziektes, betere medicijnen en revolutionaire perspectiefwisselingen op ziekte en gezondheid, blijft het in het onderwijs vooral sukkelen”. De innovaties die het onderwijs doormaakt schetst Verbiest als ‘van pedagogisch wenselijk tot maatschappelijk noodzakelijk’. Ik laat het aan u over om bij bovenstaande twee onderwijsinnovaties (Kansrijk adviseren en Doorstroomtoets) te zoeken naar de grootste achterliggende reden. Is die vanuit pedagogisch perspectief of vanuit maatschappelijke noodzaak geagendeerd?
De vermeende gevolgen zijn dat leerlingen geen passende onderwijsweg inslaan en over een min of meer korte of iets langere periode een faalervaring rijker zijn. Dan gaan ze alsnog naar het Praktijkonderwijs.
Sneu
Natuurlijk is het ook sneu voor die prachtige praktijkscholen, die veel deskundig en bekwaam personeel hebben voor het verzorgen van adequaat en praktisch onderwijs aan leerlingen met een grote en diverse behoefte aan onderwijsondersteuning. Minder aanmeldingen…je voelt al waar dat op uit draait…en het is sneu voor de vmbo basisberoepsgerichte docenten die een toename mogen verwachten aan leerlingeninstroom en die soms wat minder getraind personeel hebben voor het verzorgen van onderwijs aan leerlingen met een grote behoefte aan onderwijsondersteuning.
De kern is volgens mij, dat wij, het onderwijs, nog niet in staat zijn tot het geven van passend onderwijs, vanwege alle schotten en scheidslijnen tussen scholen en onderwijstypes. Dat geeft hokjes denken. Het is opvallend dat er in het Nederlandse onderwijs in vergelijking tot andere Europese landen extreem veel verschillende vormen van voortgezet onderwijs bestaan. Stratificatie noemen ze dat wel (Scheerens et al., 2008). En elk veegt in het eigen straatje.
We weten al lang dat passend onderwijs nog niet zo’n succesverhaal is. Passend onderwijs werd ingevoerd in 2014. Het verving verschillende beleidsprogramma’s voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften. Vijf jaar onderzoek naar de impact van passend onderwijs liet zien dat de organisatie van de extra ondersteuning wel is verbeterd. Maar voor leraren en ouders heeft de stelselwijziging minder opgeleverd dan gedacht. En het effect op leerlingen en studenten is niet goed vast te stellen (Ledoux et al., 2020).
Challenge!
Het is ons recht om de maatschappelijke doelen en de inrichting van het onderwijsstelsel ter discussie te stellen en te willen herzien. Dat hoeft niet als noodkreet. Dat gaat om werken aan normatieve professionaliteit.
Het is zò jammerlijk dat de kwaliteit van het pedagogisch-didactisch handelen op scholen voor voortgezet onderwijs niet vanzelfsprekend is en het welzijn van de leerlingen onder druk staat (OCW/DUO,2023). Vanuit onze pedagogische opdracht moeten we passend onderwijs willen geven. Dat moet de norm zijn van onze professionaliteit. We moeten nog meer samenwerken als scholen. Scheidslijnen tussen schooltypes laten vervagen.
Bovendien maakt sinds 1 januari 2016 het praktijkonderwijs deel uit van het stelsel van passend onderwijs. Samenwerkingsverbanden voortgezet onderwijs krijgen sindsdien de middelen om ondersteuning in de volle breedte mogelijk te maken. De samenwerkingsverbanden moeten in hun ondersteuningsplan vastleggen hoe ze de procedure voor de toewijzing vormgeven (Steunpunt Passend Onderwijs.2023). Een mooie uitdaging dus voor de samenwerkingsverbanden om nu te doen, war ze goed in moeten zijn: passend onderwijs faciliteren! Wat een challenge op macroniveau.
Daarnaast kunnen we elkaar professioneel vertrouwen. Expertise delen zeker waar het gaat om passend onderwijs geven. Personeel ‘delen’. Passende leermiddelen inzetten. Een ware challenge op schoolniveau. En wie een hogere mate van professionaliteit wil halen waar het gaat om passend onderwijs verzorgen, heeft een persoonlijke challenge! Overigens wel eentje met kans op zeer positief effect op korte termijn.
Helma Klein Nagelvoort – Ernst
Bronnen:
Ledoux, G., Waslander, S., Ton Eimers, Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek, Kohnstamm Instituut, Amsterdam, Oberon, Utrecht, KBA Nijmegen, Nijmegen, CED-Groep, Rotterdam, Rijksuniversiteit Groningen, afdeling orthopedagogiek, TIAS School for Business and Society, Tilburg University, Nederlands Centrum voor Onderwijs en Jeugd/Hogeschool Windesheim, De Boer, A., Eimers, T., Van Der Hoeven, J., Ledoux, G., Smeets, E., Walraven, M., & Waslander, S. (2020). Evaluatie passend onderwijs. In Kohnstamm Instituut, Amsterdam, KBA Nijmegen, Nijmegen, CED-Groep, Rotterdam, Kohnstamm Instituut, Amsterdam, KBA Nijmegen, Nijmegen, Oberon, Utrecht, & TIAS School for Business and Society, Tilburg University, Evaluatie passend onderwijs. https://evaluatiepassendonderwijs.nl/wp-content/uploads/2020/05/Samenvatting-evaluatie-passend-onderwijs-2020.pdf
OCW/DUO. (2023). Voortgezet onderwijs. https://www.onderwijsinspectie.nl/binaries/onderwijsinspectie/documenten/publicaties/2024/04/17/sectorbeeld—de-staat-van-het-voortgezet-onderwijs/Sectorbeeld+voortgezet+onderwijs+-+De+Staat+van+het+Onderwijs+2024.pdf
Perspectieven op kwaliteit van onderwijs. (z.d.). https://wij-leren.nl/perspectieven-kwaliteit-onderwijs.php
Scheerens, J., Luyten, H., Van Ravens, J., & NWO/PROO. (2008). VISIES OP ONDERWIJSKWALITEIT MET ILLUSTRATIEVE GEGEVENS OVER DE KWALITEIT VAN HET NEDERLANDSE PRIMAIR EN SECUNDAIR ONDERWIJS. In NWO/PROO. https://www.nro.nl/sites/nro/files/migrate/PROO+Visies+op+onderwijskwaliteit+Jaap+Scheerens+ea.pdf#page=5
Steunpunt Passend Onderwijs. (2023, 30 juni). Leerwegondersteunend onderwijs en praktijkonderwijs – Steunpunt Passend Onderwijs. https://www.steunpuntpassendonderwijs-povo.nl/document/leerwegondersteunend-onderwijs-en-praktijkonderwijs/
Verbiest, E. (2021). Perspectieven op onderwijsvernieuwing. Gompel & Svacina.
Geef een reactie