Hoe geef je emoties een plek op het koude scherm?

Hoera! Dit schooljaar treffen we de collega’s en leerlingen/studenten weer op school. Hoewel het onderwijs weer bijna volledig open mag, geven veel docenten aan niet helemaal af te stappen van meetings via bijvoorbeeld Teams of Zoom. Het biedt mogelijkheden en voordelen ten opzichte van fysiek lesgeven. Wat veel docenten echter als groot nadeel noemen van digitaal onderwijs en digitale vergaderingen, is dat je met name de non-verbale communicatie mist. Je hebt daardoor minder zicht op emoties die spelen en meetings voelen daardoor soms onpersoonlijk en koud. Rob de Haas, expert op het gebied van online vergaderen en online meetings, schrijft in een blog op Management Impact, hoe je meer grip krijgt op emoties in de digitale wereld.

Proberen en leren

We ervaren nu nog dat we al die non-verbale signalen simpelweg niet in dat scherm geperst krijgen. Maar wellicht hebben we over een aantal jaren nieuwe manieren gevonden om onze emoties digitaal te tonen en te zien … De geschiedenis leert ons namelijk dat wij mensen ons blijven ontwikkelen en verbeteren.

Waar we nu met elkaar digitaal lopen te ‘klunen en klooien’, sterk verbonden door collectieve onwetendheid, zullen we wellicht over een tijdje ook dit probleem hebben getackeld. Nu echter, als beginnelingen van deze nieuwe tak van sport, rest ons niets anders dan te gaan experimenteren en dingen uit te proberen met allerlei manieren om onze emoties ‘zichtbaarder’ te maken, zodat het ook online allemaal wat menselijker wordt. We moeten immers wel.

Schat vooraf emoties in voor de keuze van het juiste medium

Als je je mensen op de hoogte wilt houden of een mededeling over het rooster wilt doen, volstaat vaak een e-mail of je plaatst de informatie op een gedeeld platform. Maar soms moet je dat beslist niet doen, als je bijvoorbeeld weet dat dit emoties of vragen zal oproepen. In dat geval is fysiek contact echt veel beter. Zodra je inschat dat emoties zeker een rol gaan spelen, dan is e-mail, whatsapp of chat geen goede optie.

De geschreven taal, met of zonder emoticons, biedt ons voor die momenten veel te weinig houvast om onze emoties te delen. Je bent dan vaak veel meer tijd kwijt met het repareren van de emotionele schade. Het is belangrijk tijdig te veranderen van kanaal, en een ander medium te kiezen, zoals telefoon of video. Via die kanalen kunnen we namelijk beter de reacties interpreteren (via gezichtsuitdrukking, toonzetting en kleine gebaren). Als vertrouwen geschaad is of als er conflicten zijn, dan is fysiek contact noodzakelijk. Je kunt het docententeam of de leerlingen/studenten dan beter bij elkaar in een lokaal zetten om e.e.a. uit te praten.

Deel emoties met behulp van scripts

Voor veel mensen is het nieuw of onwennig om hun emoties onder woorden te brengen. In digitale meetings helpt dit wel enorm om ervoor te zorgen dat onplezierige emoties niet onderhuids gaan sudderen. Het is belangrijk te beseffen dat wanneer bij jou een bepaalde emotie komt bovendrijven, dit heel vaak ook speelt bij meerdere mensen in de groep. Zodra jij hardop jouw gevoel deelt, weet dan dat dit al in de groep aanwezig is … en daarmee altijd oké is.

Echter, het is wellicht een lichte overschatting om zomaar te denken dat je het ter plekke wel even zegt. Het werkt goed om een periode wat voorbeeldzinnen voor jezelf op te schrijven en deze bij de online meetings dichtbij te hebben. Op het moment suprême kun je ze dan letterlijk voorlezen. Ben je er na een poosje aan gewend, dan ga je vanzelf jouw eigen formuleringen maken. Misschien lijkt dit kinderachtig, maar bedenk dat het best lastig is een heel nieuwe vaardigheid aan te leren. Niet voor niets geldt hier: eerst automatiseren, dan improviseren.

Zelf emoties delen

Oefen met het bewust benoemen van jouw emoties, of de emoties die je checkt bij anderen. Omdat onze impliciete boodschappen onzichtbaar zijn, waaronder onze emoties, moet je ze hardop delen om misverstanden te voorkomen. Geef daarom woorden aan je opkomende gevoelens van frustratie, wantrouwen, vertrouwen, verbazing, bewondering, verwondering, enzovoort. Voorbeelden van hoe je je eigen gevoel onder woorden brengt:

• ‘Het verbaast mij zeer dat je hierop geen reactie geeft’
• ‘Ahhh, gelukkig, ik was even bang dat je zelf in de problemen zat met die opdracht. Maar dat valt dus mee?’
• ‘Dat voelt echt goed, dat is toch gewoon helemaal top hoe we dat gefixt hebben!’
• ‘Pfff, weet niet wat dat met jullie doet, maar ik voel nu één brok frustratie.’

Naar emoties vragen

As docent kun je je collega’s of leerlingen/studenten prikkelen om hun emoties te verwoorden, zodat ze ‘kleur’ bekennen. Op die manier krijgt een online discussie een menselijker gezicht. Zeg bijvoorbeeld:

• ‘Het loopt dus niet lekker tussen jullie bij het maken van deze opdracht. Vreemd, student x, ik had toch wel gedacht dat je hierop zou reageren. Maar het blijft verdacht stil. Hoe zit jij er nu bij?’
• ‘Er zijn dus problemen met het samenwerken in de groep. Student x, wat doet dat met jou?’

De sleutel tot goede online meetings zit hem volgens Rob Haas dus vooral in het expliciet maken van datgene dat je normaal uit non-verbale communicatie afleest. Zo maak je bespreekbaar wat er speelt en kun je samen zorgen dat iedereen in de online sessie zijn emoties kwijt kan.