Hoe zit het mbo in elkaar?

Kwalificaties, crebo’s, btg’s, BOL en BBL, entree, enzovoorts. Als je nieuw in het MBO bent, kunnen alle verschillende afkortingen en het jargon je wel eens doen duizelen. Zo verging het mij tenminste toen ik begin dit jaar bij Edu’Actief ging werken. Voor iedereen die ook niet weet hoe het precies zit, heb ik hieronder een en ander op een rijtje gezet.

1. De verschillende niveaus

Het mbo kun je op vier niveaus volgen.

Niveau 1
Niveau 1 is de entreeopleiding. Deze is bedoeld voor jongeren zonder vmbo diploma. De entreeopleiding duurt 1 jaar en bereidt studenten voor op arbeidsmarkt (als assistent) of op doorstroom naar niveau 2, de basisberoepsopleiding.

Niveau 2
Je krijgt hier toegang toe met een diploma vmbo BBL of van de entreeopleiding. De basisberoepsopleiding duurt 1 tot 2 jaar en bereidt studenten voor op uitvoerende werkzaamheden (bijvoorbeeld als kapper of autotechnicus) of op doorstroom naar niveau 3, de vakopleiding.

Niveau 3
Je krijgt hier toegang toe met een vmbo kgt- of havo-diploma of een diploma van de basisberoepsopleiding. De vakopleiding duurt 2 tot 3 jaar en bereidt voor op zelfstandige werkzaamheden  (bijvoorbeeld als verzorgende of eerste monteur) of op doorstroom naar niveau 4.

Niveau 4
Dit niveau is er in twee varianten, de middenkaderopleiding en de specialistenopleiding. De middenkaderopleiding is bedoeld voor studenten met en vmbo kgt of havo diploma en duurt 3 tot 4 jaar. De specialistenopleiding voor studenten met en diploma van de vakopleiding, en duurt 1 jaar. De niveau 4-opleidingen bereiden studenten voor op volledig zelfstandige werkzaamheden (bijvoorbeeld als filiaalbeheerder of activiteitenbegeleider) of op doorstroom naar het hbo.

2. BOL en BBL

De stage vormt een groot onderdeel van de opleiding, de zogenaamde beroepspraktijkvorming (bpv). Stage lopen kan alleen bij een erkend leerbedrijf. Er zijn twee varianten opleidingen. Bij de BOL (beroepsopleidende leerweg) gaat de leerling de hele week naar school en is de stage bedoeld voor praktijkervaring. De stage vindt vervolgens plaats gedurende van tevoren vastgestelde periode. De meerderheid van de mbo-studenten (circa 80%) volgt deze variant. Bij de BBL (beroepsbegeleidende leerweg) begint de leerling direct met werken en gaat hij 1 of 2 dagen per week naar school voor theorie. Hij is dus een groot deel van zijn tijd (meer dan 60%) met de praktijk bezig. Ongeveer 20% van de mbo-studenten volgt deze variant.

3. Kwalificaties en kwalificatiedossiers

Er zijn honderden verschillende opleidingen in het mbo. Elke opleiding die is goedgekeurd staat in het Centraal Register Beroepsopleidingen (crebo) en heeft een eigen crebonummer. Elke (beroeps)opleiding in het mbo is gebaseerd op een kwalificatie en één of meer keuzedelen die aan een kwalificatie gekoppeld zijn. Kwalificaties worden omschreven in kwalificatiedossiers. Elk kwalificatiedossier beschrijft één of meerdere aan elkaar gerelateerde kwalificaties. Een overzicht van alle kwalificaties en kwalificatiedossiers is te vinden op de website van het SBB (Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven).

Een kwalificatiedossier bestaat uit een basisdeel en één of meerdere profielde(e)l(en), waarbij het basisdeel weer uit een generiek gedeelte en een beroepsspecifiek gedeelte bestaat.

Generiek gedeelte
Het generieke gedeelte in het basisdeel is voor alle kwalificatiedossiers gelijk en door de overheid vastgelegd:

• Nederlandse taal: niveau 2 en 3 opleidingen: 2F; niveau 4 opleidingen: 3F
• Rekenen: niveau 2 en 3 opleidingen: 2F; niveau 4 opleidingen: 3F
• Loopbaan en burgerschap
• Engels: alleen voor niveau 4 opleidingen: lezen en luisteren: B1; schrijven, spreken en gesprekken voeren: A2

Beroepsspecifiek gedeelte
Het beroepsspecifieke gedeelte in het basisdeel betreft gemeenschappelijke kerntaken en werkprocessen voor alle kwalificaties binnen het kwalificatiedossier.

Profieldeel
Het profieldeel bestaat uit kerntaken en werkprocessen waarop de kwalificaties in dit kwalificatiedossier van elkaar verschillen.

Keuzedeel
Een keuzedeel heeft altijd de omvang van 240 slu of een veelvoud daarvan. De tijd die aan keuzedelen besteed moet worden, hangt af van het niveau van de opleiding. Dit is 240 slu voor entreeopleidingen en specialistenopleidingen, 480 slu voor basisberoepsopleidingen, 720 slu voor vakopleidingen en 3-jarige middenkaderopleidingen en 960 slu voor 4-jarige middenkaderopleidingen.

4. Domeinen, sectoren, bedrijfstakgroepen markten

Met ingang van 2016 zijn alle kwalificatiedossiers zijn ingedeeld in 16 opleidingsdomeinen:

1. Bouw en infra
2. Afbouw, hout en onderhoud
3. Techniek en procesindustrie
4. Ambacht, laboratorium en gezondheidstechniek
5. Media en vormgeving
6. Informatie en communicatietechnologie
7. Mobiliteit en voertuigen
8. Transport, scheepvaart en logistiek
9. Handel en ondernemerschap
10. Economie en administratie
11. Veiligheid en sport
12. Uiterlijke verzorging
13. Horeca en bakkerij
14. Toerisme en recreatie
15. Zorg en welzijn
16. Voedsel, natuur en leefomgeving

Sectoren
Enigszins verwarrend is dat het mbo hiervoor al werd gerepresenteerd door acht sectoren/bedrijfstakgroepen, waarbij er geen één op één relatie is met de 16 opleidingsdomeinen. Deze indeling in sectoren wordt ook nog steeds gebruikt:

1. Handel
2. ICT en creatieve industrie
3. Mobiliteit, transport, logistiek en maritiem
4. Specialistisch vakmanschap
5. Techniek en gebouwde omgeving
6. Voedsel, groen en gastvrijheid
7. Zakelijke dienstverlening en veiligheid
8. Zorg, welzijn en sport

Negende sector
Soms wordt de entreeopleiding wel als aparte negende sector genoemd. De sectoren zijn vervolgens weer verder onderverdeeld. Een voorbeeld van zo’n markt binnen de sector Handel is Mode, interieur, textiel en tapijt (MITT).

Hopelijk heb je hiermee een iets beter beeld gekregen van hoe het mbo in elkaar steekt. Heb je vragen of aanvullingen? Ik hoor het graag!

[alert color=”blue” icon=”fa-camera”]Foto ROC Mondriaan: Hans Engbers / Shutterstock.com[/alert]