Opleiden belangrijke sleutel in Zorg transitie

In onze zorg is een grote transitie gaande om deze toekomstbestendig te maken. Met goed en adequaat opleiden kan deze transitie ondersteund worden en succesvol zijn.

We zien in ons land een aantal ontwikkelingen die van grote invloed zijn op de zorg zoals deze nu wordt geboden. Ik noem er een paar:

• Ruim 14% van alle werknemers in Nederland werkt op de één of andere manier in de Zorg. Dat lijkt niet genoeg. Vergrijzing en nieuwe behandelmethoden doen de vraag naar zorg stijgen. Als we die zouden vertalen in toekomstige werknemersaantallen dan zou het aantal werkenden in de zorg naar de 20-25% moeten stijgen. Tegelijkertijd daalt demografisch het aantal jongeren en kampen een aantal sectoren in de zorg met afnemende belangstelling onder de jonge professionals. Los van het kostenaspect staan we hiermee in de zorg voor een belangrijke uitdaging om dit personeelsprobleem op te lossen. Zie ook (bron UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en –advies)
• Verschuiving van intramurale zorg naar extramurale zorg. Mensen blijven langer en vaker thuis wonen als ze zorg nodig hebben (zie bijvoorbeeld: Rabo cijfers en trends.). Dit betekent ook een verschuiving van werk.
• Complexere zorg omdat er steeds meer behandeling mogelijk is en behandelmethodieken complexer worden
• In toenemende mate wordt een beroep gedaan op mantelzorgers en vrijwilligers. Het netwerk waarin een zorgverlener opereert wordt daardoor anders. Zie bijvoorbeeld artikel: In voor Mantelzorg.
• Patiënten worden gestimuleerd om de eigen regie te nemen. Vaak hebben zorgvragers via internet ook zelf al een beeld van de zorgvraag en het verloop. Dit betekent een andere interactie tussen de zorgvrager en de zorgverlener.
• Vernieuwing van de zorg door de snelle intrede van de technologie (EPD, robot, zorg op afstand) vragen nieuwe kennis en vaardigheden van de zorgverlener.

In de zorg wordt op verschillende manieren op deze ontwikkelingen geanticipeerd.

Toenemende vraag naar zorg leidt tot een toenemende vraag naar opleiden

De toenemende vraag naar zorg lijkt er één waar moeilijk aan voldaan kan worden gezien het feit dat het aantal jongeren dat beschikbaar komt voor een baan in de zorg afneemt. Simpelweg omdat er minder jongeren zijn, maar ook omdat in het recente verleden veel mensen voor de zorg verloren gingen doordat instellingen de deuren sloten en voor veel studenten in bijvoorbeeld een helpende niveau 2 opleiding weinig emplooi leek. Het aantal banen in de zorg is de afgelopen jaren dan ook aan verandering onderhevig.

De opleidingen moeten alles uit de kast halen om het beroep op aantrekkelijke manier te presenteren aan jongeren. In de zorg worden ook mensen aangetrokken uit andere sectoren en worden hiervoor om- en bijscholingstrajecten georganiseerd. De opschaling van het werken in de zorg is echter beperkt. Aan de ene kant doordat de personele kosten zullen stijgen, maar ook omdat het maatschappelijk gezien lastig wordt als straks misschien wel 25% van de werknemers in de zorg werkt. Dit kan niet omdat er ook huizen moeten worden gebouwd, wegen worden aangelegd, onderwijs moet worden gegeven …

Het is daarom ook nodig dat het werk op een andere manier wordt gedaan en dat alternatieve hulpbronnen zoals technologische en sociale, worden benut.

 

Hulpbronnen en technologie benutten.

Technologische hulpmiddelen kunnen enorm helpen in de zorgverlening. Met moderne communicatiemiddelen en domotica kunnen zorgvragers vaak langer thuis blijven en hoeven ze minder intensief een beroep te doen op de zorgverlener. Ook het gebruik van online diensten als de thuisarts.nl kan ervoor zorgen dat er minder vaak een beroep op de zorgverlening wordt gedaan.

Het gebruik van deze technologische middelen vraagt nieuwe vaardigheden en kennis van de zorgverlener. Niet alleen over het technisch gebruik, maar ook over de impact die het heeft op de vraag van de zorgvrager. Opleiding en scholing zijn hierin heel erg belangrijk. Dat hoeven geen langdurige trajecten te zijn maar kunnen juist ook kortdurende opleidingen zijn over het toepassen van actuele technologische middelen.

Heroriëntatie van de beroepsprofielen

De veranderingen in de zorg hebben ook geleid tot een heroriëntatie op de beroepsprofielen. Zo is het onderscheid tussen hbo en mbo verder aangescherpt en zijn de profielen van regieverpleegkundige, basisverpleegkundige en verzorgende IG geïntroduceerd. (zie ook Nieuwe beroepsprofielen voor verpleegkundigen en verzorgenden)

Deze beroepsprofielen gaan in per 2020 en hebben ook gevolgen voor hoe de opleidingen zijn opgebouwd en vormgegeven.

Niet alleen worden de beroepen in de zorg in verticale zin opnieuw gedefinieerd, ook in horizontale zin wordt gekeken naar overlap en verschillen met Welzijn. Zo ontstaan in het mbo combi-opleidingen MZ/VZ.

Anders aankijken tegen zorg

In ons huidige zorgstelsel ligt de nadruk heel erg op diagnose en herstellen. Als burger komen we in aanraking met zorg als er iets mis. We worden ziek of sommige functies gaan achteruit en dan hebben we zorg nodig.

Voorkomen van ziekte of hulpbehoevendheid kan echter enorm helpen om een minder grote vraag te doen op de zorgverlening. Door voorlichting en bewustwording en kunnen we een gezondere levensstijl ontwikkelen. Hulpverleners kunnen door de juiste kennis en vaardigheden bepaalde hulpbehoevendheid voorspellen en daarop anticiperen.

Daarnaast kunnen we door zorg op maat te bieden de juiste dingen doen voor de zorgvrager en een eventuele ‘overkill’ aan zorg voorkomen.

Vanaf 2012 is het concept Positieve Gezondheid van Machteld Huber geïntroduceerd . In dit concept wordt gezondheid niet meer gezien als de af- of aanwezigheid van ziekte, maar als het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk eigen regie te voeren. In deze visie is gezondheid niet langer strikt het domein van de zorgprofessionals, maar van ons allemaal.

Niet alleen de lichaamsfuncties maar het gehele welbevinden wordt daarbij in 6 dimensies in kaart gebracht.

Ook hierin kan opleiden helpen om deze vaardigheden van voorlichten, bewustwording en anticiperen te ontwikkelen.

 

Zorgpact

Op deze ontwikkelingen wordt geanticipeerd in onder andere het Zorgpact . In het Zorgpact werken op regionaal niveau opleiders, gemeentes en instellingen samen om oplossingen te vinden voor de veranderingen in de zorg en daarmee de transitie in gang te zetten.

De aanwezigheid van het onderwijs in het zorgpact onderstreept het belang van onderwijs en opleiden in deze transitie.