In dit artikel deelt Kim Voerman, Master of Researches in Social Research and Gender & Sexuality, haar perspectief op seksuele voorlichting binnen scholen in Nederland.
Als cisgender vrouw die seksuele voorlichting kreeg aan het begin van de 21e eeuw, kreeg ik vooral les over risico en veiligheid. Het risico op soa’s, seksueel geweld en ongewenste zwangerschappen werd uitvoerig besproken. Hoewel seksuele voorlichting in de loop van de jaren best wat veranderd is, blijkt seksuele voorlichting nog steeds te focussen op de biologische aspecten van seksuele ontwikkeling.
Waarom seksuele voorlichting?
Waarom doen we eigenlijk aan seksuele voorlichting op school? Wat is het doel, wat willen we bereiken? Het expertisecentrum seksualiteit Rutgers werkt al meer dan 50 jaar met jongeren op het gebied van seksualiteit. Het belang van seksuele vorming zien zij in het bevorderen van begrip voor diversiteit, het bespreekbaar maken van relaties en seksualiteit en het bevorderen van seksuele gezondheid; fysiek en mentaal (Rutgers, 2022).
Uit onderzoek van Rutgers blijkt echter dat jongeren hun seksuele voorlichting op scholen beoordelen met een mager zesje (5,8) (Rutgers/SOA Aids Nederland, 2017). Jongeren geven aan dat ze, net als in mijn eigen ervaring, voornamelijk informatie krijgen over voortplanting, anticonceptie en soa’s. Ze krijgen minder of geen les over sexting, seks in de media en plezier in seks. De focus lijkt nog steeds op de fysieke kanten van seks te liggen met de nadruk op risico en veiligheid. Seksuele voorlichting draagt echter zo veel meer verantwoordelijkheid dan dat. Het bevordert inclusiviteit in een klas waar leerlingen met verschillende seksuele voorkeuren en achtergronden een plek innemen. Inclusieve seksuele voorlichting is van belang omdat het uiteindelijk bij kan dragen aan een meer inclusieve samenleving waarbij iedereen kennis van en begrip voor mensen met alle mogelijke genderidentiteiten heeft.
“De MeToo-beweging maakte pijnlijk duidelijk dat over de hele wereld sommige mannen hun macht gebruiken om vrouwen seksueel te misbruiken.”
In hetzelfde onderzoek geven meisjes vaker aan dat ze weinig of geen informatie over de leuke kanten van seks te horen krijgen in vergelijking met jongens. Het geven van verschillende boodschappen aan meisjes en jongens is zorgwekkend. De MeToo-beweging maakte pijnlijk duidelijk dat over de hele wereld sommige mannen hun macht gebruiken om vrouwen seksueel te misbruiken. Potentieel nog pijnlijker was de verbazing over dit fenomeen bij mannen, terwijl de verbazing bij vrouwen ver te zoeken was. Gelijke seksuele voorlichting voor meisjes en jongens kan de basis leggen voor een eerlijkere verdeling van de verantwoordelijkheid voor veilige en prettige seksuele interacties tussen vrouwen en mannen.
Ongemakkelijk voor docent of student?
Het geven van seksuele voorlichting is echter vaak een uitdaging. Seksualiteit is een taboeonderwerp en het bediscussiëren van onderwerpen als genderidentiteit, seksueel genot en verschillende vormen van seksualiteit met een groep ongemakkelijke pubers is niet altijd eenvoudig. Sommige scholen kiezen er daarom voor om jongens en meisjes apart te onderwijzen in dit onderwerp. De gedachte hierachter ligt in het creëren van een situatie waarin iedereen zich vrij voelt om te praten over seksualiteit.
Alhoewel dit misschien voor de individuele school of leraar kan helpen, is dit toch problematisch. Ten eerste is het belangrijk dat jongens en meisjes onderwezen worden over elkaars lichamelijke veranderingen en wensen op seksueel gebied. Het is ook nuttig om van elkaar te horen wat de struikelblokken zijn van de ander en hoe samengewerkt kan worden om daarmee om te gaan.
Het scheiden van jongens en meisjes om een situatie te creëren waarin leerlingen zich meer op hun gemak voelen, is vrij arbitrair. Het kan best zijn dat een meisje zich meer op haar gemak voelt met een groep jongens en een jongen met een groep meisjes – het geslacht van de leerling hoeft daar weinig mee te maken te hebben. Het houdt ook geen rekening met leerlingen in de klas die zich niet identificeren als jongen of meisje. Als seksuele vorming echt inclusief wil zijn, moet er een veilige plek zijn voor alle leerlingen.
“Als seksuele vorming echt inclusief wil zijn, moet er een veilige plek zijn voor alle leerlingen.”
Seksualiteit maakt een groot deel uit van het leven en het is van groot belang om jongeren te onderwijzen hoe ze in de gecompliceerde wereld van seks en seksualiteit kunnen navigeren. De enige manier om dat effectief te doen is in een veilige, gedeelde ruimte met aandacht voor iedereen.
Hoe maak je seksuele voorlichting inclusief?
De Sekszusjes gingen de uitdaging aan en maakten een aantal afleveringen over het geven van seksuele vorming op een middelbare school in Amsterdam. Zij ontdekten dat scholieren graag meer willen weten over specifieke seksuele interacties, de eerste keer en ervaringen van volwassenen maar ook dat het erg lastig is om verschillende leeftijdsgroepen en culturele achtergronden te navigeren.
“Leerlingen hebben vaak al seksuele ervaring voordat ze voorlichting hebben gehad.”
De interessantste ontdekking van hun onderwijsavonturen vind ik het feit dat de leerlingen vaak al veel meer seksuele ervaringen (sexting, porno en zelfs aanranding) hebben dan dat ze seksuele voorlichting hebben gekregen. Het komt dus vaak te laat en zodoende leren we kinderen niet de vaardigheden om met seksuele situaties om te gaan voordat deze plaatsvinden.
De International Planned Parenthood Federation (IPPF) ontwikkelde een Framework for Comprehensive Sexuality Education (2017) in een poging die tools wel te bieden. Dit framework focust op seksuele expressie, tevredenheid en genot en behandelt naast fysieke seksuele ontwikkeling en soa’s onder andere ook gender, diversiteit en relaties. Het doel van Comprehensive Sexuality Education is om jonge mensen te bewapenen met de kennis en vaardigheden om hun eigen seksuele voorkeuren en seksueel plezier te ontdekken.
Marieke van der Plas, Directeur van Rutgers, vat de missie van het expertisecentrum samen als het “…streven naar een wereld waarin we allemaal de baas zijn over onze eigen seksualiteit en waarin relaties gelijkwaardig zijn, zonder dwang of geweld…”. Dit zou de missie moeten zijn van seksuele voorlichting in Nederland.
De leerlijn seksuele vorming van StruX behandelt in drie boeken de onderwerpen waar leerlingen tegenaan kunnen lopen tijdens hun (lichamelijke) ontwikkeling. In de boeken worden thema’s van pesten tot verliefdheid behandeld, maar ook seks en veiligheid komen uitgebreid aan bod. De leerlijn helpt jou, als docent, bij het geven van seksuele voorlichting op een prettige manier in een veilige sfeer.
Geef een reactie