Veel vmbo docenten worstelen met het begeleiden van zelfregulatie tijdens actief leren. Via een onderzoek in de dagelijkse lespraktijk is een succesvolle aanpak gevonden om docenten hierbij te ondersteunen.
Sturen en loslaten
Docenten vinden het nog moeilijk om in hun coachende rol een balans te vinden tussen sturen en loslaten. Via een professionaliseringsinterventie op een vmbo in Brabant heb ik onderzocht of een docententraining, gericht op het geven van effectieve feedback en scaffolding, de ontwikkeling van zelfregulerende vaardigheden bij de leerling beïnvloedt. Tijdens enkele interactieve trainingsbijeenkomsten werd geleerd effectieve feedback te geven en hulp-op-maat strategieën (scaffolding) toe te passen tijdens de les. Het geven van feedback op proces- en zelfregulatieniveau in combinatie met scaffolding geeft de leerling meer inzicht in het eigen leerproces. Hierdoor worden metacognitieve en zelfregulerende vaardigheden van de leerling gestimuleerd waardoor de zelfstandigheid van de leerling toeneemt. De deelnemende docenten hebben ná de training ervaren dat leerlingen minder snel hulp nodig hebben, gerichtere vragen stellen en langer zelfstandig aan het werk blijven. Een van de docenten sprak het volgende over de training: “Het viel heel erg mee, maar zo heb ik het ook echt ervaren. Je kunt er zo veel mee!”
Taakgerichte feedback
Tijdens de training hebben de deelnemende docenten ervaren dat taakgerichte feedback stuurt en vooral afhankelijk maakt. De tip tijdens de training was om elke dialoog met een leerling te starten met de woorden uit de gouden cirkel van Simon Sinek: Wat, waarom en hoe?
Effectieve feedback gaat altijd over het leerdoel en de voortgang met betrekking tot het doel: “Wat is het doel van deze opdracht?” Bij procesgerichte feedback kijk je specifiek naar de wijze waarop de leerling de taak aangepakt heeft, en stel je als docent de ‘waarom’ vraag: “Waarom denk je dat de saus dun blijft?”. Bij feedback, gericht op de zelfregulatie, kijk je naar de relatie tussen de taak en hoe leerlingen hun taak monitoren, sturen, evalueren en activiteiten ondernemen om het gewenste leerdoel te behalen: “Hoe ga je deze taak aanpakken?”
Scaffolding
Het begrip scaffolding, ook wel hulp-op-maat strategie genoemd, wordt in de didactiek gebruikt om aan te geven dat de leerling tussenstappen nodig heeft om het leerdoel te bereiken. Tijdens interactie en door effectieve feedback zet je samen met de leerling de tussenstappen die nodig zijn. Als docent start je met het stellen van een diagnose-check/-strategie, vervolgens pas je een hulp-op-maat strategie toe en aansluitend check je of de leerling het begrepen heeft. Een geobserveerd voorbeeld uit het onderzoek: Docent: “Je sausje blijft te dun? Wat zie je uit de pan komen?” Leerling: “Wolkjes” Docent: “ En wat zijn die wolkjes?” Leerling: “Stoom” Docent: “En wat is stoom eigenlijk?” Leerling: “Water”. Docent: “Dus wat gaat eruit als je kookt?“ Leerling: “Water, hij lost nou langzaam op”. Docent: “En wat gebeurt er dan met de saus?” Leerling: “Wordt dikker.” Docent: “Dankjewel, jij geeft het goede antwoord”.
Natuurlijk hebben onze leerlingen ook een mening over de veranderende didactische aanpak van hun docenten. Ze vinden het veel eenvoudiger wanneer ze van hun docent direct het juiste antwoord krijgen of precies te horen krijgen wát ze moeten doen. Dit is niet alleen snel maar ook nog eens lekker gemakkelijk. Zelf eerst moeten nadenken wordt niet altijd als prettig ervaren omdat het tijdrovend en vermoeiend is. Leerlingen geven echter wel aan er uiteindelijk meer van te leren.
Volledige rapportage
De volledige rapportage en verdere informatie over dit onderzoek is aan te vragen door een mail te sturen naar a.heesakkers@udenscollege.nl.
Beste Annette,
Wat een helder en praktisch artikel! Dankjewel daarvoor. Het stimuleren van zelfregulatie zie ik als een essentiële taak van docenten/ coaches/ begeleiders in het onderwijs: goed dat je er praktische handvatten voor aanreikt.
Dankjewel voor je reactie Laura!
Stimuleren van zelfregulatie is inderdaad een essentiële taak voor docenten/coaches, begeleiders én opleiders in het onderwijs. Een lerarenopleiding mag aan deze 21st vaardigheid gerust veel aandacht schenken en skills aanreiken voor studenten.